Przebarwienia

Przebarwienia to widoczne gołym okiem plamki lub plamy, ciemniejsze od otaczającej je
zdrowej skóry. Mogą przybierać kolor od jasnobrunatnego, przez wszystkie odcienie brązu,
aż do szarego. Z uwagi na częstą lokalizację na skórze odsłoniętej (twarz, dekolt, grzbiety
dłoni) stanowią problem psychologiczny, estetyczny, ale często również terapeutyczny –
mogą być objawem wielu poważnych schorzeń.

Fizjologiczne zabarwienie skóry

Za kolor naszej skóry odpowiada melanina – barwnik powstający w melanocytach, który następnie
przekazywany jest sąsiadującym komórkom naskórka – keratynocytom. Tworzą one tzw. jednostkę
melaminową skóry ( jeden melanocyt przekazuje melaninę ok. 36-ciu keratynocytom).
W zależności od ilości i aktywności melanocytów ( najwięcej w skórze twarzy i okolic genitalnych –
1100 do 1300 melanocytów na milimetr kwadratowy) nasza skóra w poszczególnych okolicach ciała
może różnić się swoim odcieniem i barwą.
W warunkach fizjologicznych na wytwarzanie melaniny wpływają czynniki zewnętrzne:
głównie promienie ultrafioletowe (UV) i wewnętrzne : metale (miedź, żelazo), niektóre hormony
np. hormony przysadki mózgowej (MSH – melanocyte stimulating hormon, ACTH, β-lipotropina ),
hormony płciowe (głównie estrogeny).

Przyczyny powstawania przebarwień

Zaburzenia fizjologicznych procesów regulujących przemianami barwnikowymi w naszej skórze
mogą prowadzić do powstania przebarwień. Bardzo często przyczyna dolegliwości powstaje pod
wpływem interakcji dwóch lub więcej czynników zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych.
Czynniki sprzyjające  powstawaniu przebarwień:

• promieniowanie UV ( słońce, solaria)
• hormony
  • ciąża
  • stosowanie doustnej antykoncepcji
  • stosowanie zastępczej terapii hormonalnej
  • okres menopauzy
  • inne kuracje hormonalne
• kosmetyki z substancjami fotouczulającymi
• niektóre metale (np. miedź, żelazo, złoto, srebro, arsen, bizmut)
• zmiany zapalne skóry (np. trądzik)
• niedoczynność nadnerczy
• nadczynność tarczycy
• niedobory witaminowe ( a, PP, kwas foliowy)
• choroby wątroby
• starzenie się organizmu
• działanie substancji fitotoksycznych lub fotoalergizujących znajdujących się w lekach i kosmetykach

Rodzaje przebarwień:

Piegi (ephelides, freckle)
– dziedziczne ( autosomalne dominujące) zaburzenie wytwarzania melaniny przy prawidłowej ilości
melanocytów. Klinicznie są małymi (1-5mm) brązowymi lub jasnobrązowymi plamkami umiejscowionymi
głównie w miejscach narażonych na promieniowanie słoneczne  ( twarz, ramiona, barki, dekolt).
Są gładkie, nie wystają ponad poziom skóry. Często występują u osób z I i II fototypem. Pojawiają się
we wczesnej młodości, a w starszym wieku mogą mieć tendencję do ustępowania. Występują
ze zmienną intensywnością: większą w okresie wiosennym i letnim, mniejszą w zimie.

Plamy koloru kawy z mlekiem (plamy cafe-au-lait)
– jasnobrązowe plamy o rozmiarach od kilku do kilkudziesięciu centymetrów. Cechuje je równomierne
zabarwienie i delikatne odgraniczenie od otaczającej skóry. W badaniu histopatologicznym widoczne
jest zwiększenie ilości melaniny w keratynocytach warstwy podstawnej naskórka.

Znamię Beckera ( melanosis naeviformis)
– zmiana określana jako hamartoma ( wada rozwojowa). Jest efektem somatycznej lub pozygotycznej
mutacji komórek. Objawia się najczęściej jako duża zmiana skórna zlokalizowana na barku, ramieniu
lub tułowiu mężczyzny. W chwili urodzenia najczęściej jest niewidoczna. Ciemnieje i pokrywa się
owłosieniem z upływem lat.

Plamy melanocytowe błon śluzowych ( plama melanocytowa warg, plama melanocytowa
członka, plama melanocytowa sromu)
– jasnobrązowe, płaskie, brązowe lub brunatne plamki o często nieregularnym zarysie zlokalizowane
na błonach śluzowych.

Słoneczne plamy soczewicowate ( starcze plamy soczewicowate, lentigo solaris, lentigo
senilis, plamy wątrobowe)
– występują głównie u dorosłych w miejscach narażonych na przewlekłe działanie światła.
Umiejscawiają się najczęściej na powierzchniach grzbietowych dłoni, przedramionach, ramionach,
podudziach, na twarzy jako jasnobrązowe plamy wielkości ziaren soczewicy. Zmiany mogą cechować
nieregularne granice i zlewanie się z otaczającą skórą. Najczęściej pojawiają się między 30 a 50
rokiem życia. W miarę upływu czasu plamy te mogą się powiększać i przybierać coraz ciemniejsze
zabarwienie.

Melasma (ostuda, chloasma)
–  jedno z najczęstszych przebarwień występujących u kobiet. Pojawia się najczęściej po 30 roku życia.
Są to nieregularne, ostro ograniczone brązowe plamy umiejscowione na twarzy (czoło, policzki,
wargi górne). Ogniska często są symetryczne, co powoduje, że twarz przybiera maskowaty wygląd.
Bardzo często pojawiają się w czasie ciąży, podczas stosowania hormonalnych środków
antykoncepcyjnych, w następstwie zaburzeń endokrynologicznych (nadczynność tarczycy,
choroby jajników) oraz polekowo. Przebarwienia zawsze nasilają się podczas intensywnej
ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe.

Przebarwienia pozapalne
– mogą wystąpić w miejscach, gdzie wcześniej występowały zmiany trądzikowe, po wykwitach
w przebiegu chorób zakaźnych (np. po ospie wietrznej), po oparzeniach słonecznych, uczuleniach,
urazach.

Profilaktyka
Podstawą zapobiegania przebarwieniom jest ochrona przeciwsłoneczna. Podobnie jak w przypadku
profilaktyki czerniaka polega na ograniczeniu ekspozycji na promieniowanie słoneczne w godzinach
południowych, stosowaniu kremów z filtrem chroniących przed UVB i UVA, noszeniu odzieży
osłaniającej ciało.
Preparaty przeciwsłoneczne powinny zawierać filtry fizyczne bądź mieszaninę filtrów chemicznych
i fizycznych. Ochrona przeciwsłoneczna powinna być stosowana w Polsce od kwietnia do końca
września.

Leczenie
Najlepszy rodzajem terapii przebarwień jest unikanie nadmiaru promieniowania UV
(światło słoneczne i solaria) oraz stosowanie się do wszystkich zasad fotoprotekcji.

Peelingi chemiczne

• Hydroksykwasy:
• Hydrochinon
• Pochodne witaminy A ( tretionina, isotretionina)
• Kwas azelainowy
• Cosmelan

Mikrodermabrazja

– to metoda mechanicznego ścierania naskórka z użyciem głowic diamentowych bądź korundu (tlenku glinu). Pod względem głębokości ścierania i skuteczności odpowiada peelingowi chemicznemu.

Kriochirurgia

– zabieg polega na rozłożonym na etapy wymrażaniu przebarwień ciekłym azotem lub podtlenkiem azotu. Proces gojenia i regeneracji skóry może trwać do 2-3 tygodni.

Laseroterapia, IPL, VPL

– światło o odpowiedniej gęstości energii wybiórczo pochłaniane jest przez melaninę, która podnosząc temperaturę komórki zawierającej barwnik powoduje jej zniszczenie. W metodzie VPL ( zmiennegoświatła pulsacyjnego) stosowana jest rozbieżna wiązka światła, w której pojedynczy impuls składa się z serii mikroimpulsów indywidualnie dobranych do konkretnej zmiany skórnej. Pozwala to zminimalizować ryzyko wystąpienia objawów ubocznych i uszkodzenia sąsiadujących tkanek.