Melanocyty (naevi melanocytici) to komórki dendrytyczne powstałe z neuroektodermy grzebienia
nerwowego, migrujące z niego w trzecim miesiącu okresu płodowego. Zasiedlają skórę(naskórek),
przydatki skóry, błony śluzowe (przewodu pokarmowego, oddechowego), srom, drogi moczowo-płciowe,
opony mózgowe, ucho wewnętrzne, naczyniówkę, jagodówkę lub tęczówkę gałki ocznej. Najliczniej
umiejscowione są w skórze między keratynocytami warstwy podstawnej naskórka. Cechują się owalnym
lub gwieździstym kształtem oraz licznymi wypustkami cytoplazmatycznymi, które wnikają w głąb nabłonka
wielowarstwowego płaskiego. Gęstość ich występowania w warstwie podstawnej naskórka wynosi
1000-2000 na 1 mm². Syntetyzują melaninę, a nie mając możliwości jej gromadzenia przekazują barwnik
sąsiadującym komórkom naskórka – keratynocytom. Rodzajem ich łagodnej proliferacji są znamiona
melanocytowe – zmiany plamiste lub grudkowe o zabarwieniu podobnym do koloru skóry, niebieskim,
brązowym lub czarnym.
Podziały – znamiona melanocytowe dzielimy na znamiona skórne oraz zwykłe
Znamiona skórne – klinicznie zmiany o szaroniebieskim, sinym zabarwieniu i nieostrych brzegach.
Melanocyty tych znamion kończą migrację w skórze właściwej nigdy nie osiągając naskórka.
Plama mongolska (macula mongoloica, Mongolian spot)
– występuje głównie u dzieci ras kolorowych ( Azjaci, Latynosi pow. 90 %). Zwykle zanika w ciągu
3-4 lat po urodzeniu, niekiedy może utrzymywać się do wieku średniego.
Jest błękitnym lub szaroniebieskim przebarwieniem w okolicy krzyżowo ogonowej.
Nie ulega złośliwej transformacji, leczenie nie jest konieczne.
Znamię Oty (naevus fusco-coerulus ophtalmo-maxillaris Ota, oculodermal melanocytosis)
– zmiany barwnikowe ograniczone głównie do osób rasy azjatyckiej. Trzykrotnie częściej występują
u kobiet. Pojawiają się tuż po urodzeniu lub w okresie dojrzewania i przemian hormonalnych.
Są niebieskawymi lub brązowymi plamami w okolicy skroniowej, oczodołowej, jarzmowej, czołowej
skóry twarzy. Mogą obejmować twardówkę, spojówkę, rogówkę i siatkówkę oka, błonę śluzową nosa
i ust. Są zmianami łagodnymi.
Znamię Ito ( naevus fusco-coeruleus deltoidem-acromialis, deltoideoacromial melanocytosis)
– plamy niebieskawe lub brązowe zajmujące obszar nadobojczykowy, okolice łopatki i karku.
Leczenie nie jest konieczne.
Znamię błękitne ( naevus coeruleus, blue nevus)
– zazwyczaj pojedynczy, spoisty, niebieski guzek średnicy do 1 cm. Może umiejscawiać się w całej skórze.
Znamię złośliwieje niezmiernie rzadko. Z uwagi na trudności diagnostyczne związane z lokalizacją
wskazana jest obserwacja lub chirurgiczne usunięcie.
Znamiona zwykłe – plamy barwnikowe zbudowane z komórek melanocytowych, charakteryzujące się
dużą liczbą odmian klinicznych i histologicznych.
Plama soczewicowata ( lentigo simplex)
– zmiany o mnogim charakterze często występujące u dzieci. Są niezależne od działania światła. Mogą
być pierwszym etapem na drodze rozwoju znamienia melanocytowego. Zazwyczaj to mała, płaska,
regularna, dobrze odgraniczona od otoczenia plama koloru brązowego wielkości ziarna soczewicy.
Zalecana jest obserwacja, w przypadku podejrzenia przemiany złośliwej wycięcie diagnostyczne
z weryfikacją histopatologiczną.
Znamię Clarka
– to łagodna, uwarunkowana genetycznie, lekko wyniosła, gładka lub nieznacznie brodawkowata zmiana
barwnikowa. W postępowaniu zalecana jest obserwacja, w przypadku podejrzenia przemiany złośliwej
usunięcie diagnostyczne.
Znamię Mieschera
– najczęściej to łagodny guzek o szerokiej podstawie i gładkiej powierzchni, nieznacznie wybarwiony
lub o kolorze skóry zlokalizowany na twarzy.
Znamię Unny
– mocno wybarwione, brodawkowate znamię zlokalizowane najczęściej na skórze tułowia. W przypadku
podrażnień, urazu mechanicznego lub przy podejrzeniu przemiany złośliwej wskazane jest usunięcie
zmiany.
Znamię Spitz (melanoma juvenile, spindle and epithelioid cell nevus)
– znamię częste u dzieci, jednak w ¼ przypadków pojawia się po 30 roku życia. Jest łagodną zmianą
o charakterze nabytym mogąca być powiązaną z innymi wrodzonymi zaburzeniami.
Są to zazwyczaj pojedyncze guzki o gładkiej powierzchni i dobrze odgraniczonym brzegu, barwy
czerwonej lub sinawej. Nie wykazują skłonności do rozpadu i odczynu zapalnego. Na powierzchni
często pojawiają się liczne rozszerzone naczynia włosowate (teleangiektazje). Zmiany nie ulegają
zezłośliwieniu. Z uwagi na podobieństwo do czerniaka wskazane jest diagnostyczne usunięcie zmiany
( z minimalnym marginesem tkanek zdrowych).
Znamiona wrodzone (owłosione znamię wrodzone, znamię olbrzymie, znamię kąpielowe)
– powstają prawdopodobnie w wyniku zaburzenia migracji melanocytów z komórek grzebienia
nerwowego w trakcie rozwoju embrionalnego. W większości przypadków mają charakter sporadyczny.
Duże, zniekształcające znamiona pojawiają się z częstotliwością 1/5000-1/20000 urodzeń. Mają
rozmiary od kilku milimetrów do rozmiarów obejmujących powierzchnię całej skóry. Mogą istnieć już
w momencie narodzin lub pojawić się w okresie niemowlęcym. Większość z nich jest z terminalnym
owłosieniem, ale spotykane są również zmiany nieowłosione. Obecność dużych znamion wrodzonych
może być związana z występowaniem chorób i zespołów wrodzonych. Znamiona wrodzone podzielono
w zależności od wielkości na małe ( do1.5 cm), średniej wielkości ( od 1.5 cm do 20 cm) oraz duże
( powyżej 20 cm). Znamiona duże są obarczone ok.6-15% ryzykiem przemiany nowotworowej –
melanoma malignum : wskazana jest obserwacja .Leczenie zabiegowe obejmuje szereg technik
zależnych od rozmiaru, budowy histologicznej czy lokalizacji zmian (dermabrazja, wycięcie chirurgiczne,
usuwanie etapowe, zabiegi usunięcia połączone z zastosowaniem ekspanderów lub wolnych
przeszczepów skóry, plastyki płatowe).
Znamiona płaskie (naevus spilus)
– łagodna zmiana barwnikowa uwarunkowana genetycznie. Jest plamą koloru kawy z mlekiem z licznymi
nakrapianymi małymi plamkami. Znamię nie wymaga leczenia.
Znamię z odbarwieniem ( znamię Suttona, halo naevi, bielactwo odśrodkowe nabyte)
– znamię częste u osób młodych zazwyczaj jako pojedynczy wykwit na plecach. Wokół znamienia lub
paru znamion powstaje obszar odbarwienia spowodowany autoimmunologicznym mechanizmem
niszczenia melanocytów tworzących znamię. Często czynnikiem inicjującym jest oparzenie słoneczne.
Z upływem czasu może zaniknąć całe znamię, a obszar odbarwienia w późniejszym okresie może ulec
repigmentacji. Zmiany nie wymagają leczenia. Wskazana jest obserwacja, a w wypadku wątpliwości
profilaktyczne usunięcie.
Znamiona dysplastyczne (dysplastic naevi)
– najczęściej płaskie, ciemne zmiany średnicy zwykle kilku-kilkunastu milimetrów zlokalizowane
najczęściej na tułowiu. Charakteryzują się asymetrycznym kształtem, nieregularnym ograniczeniem,
niejednorodną pigmentacją, zmienną dynamiką rozwoju. W niektórych przypadkach mogą posiadać
obszary regresji lub obwodowego zaczerwienienia. W okresie pokwitania, ciąży lub przy nadmiernej
ekspozycji na światło słoneczne ich ilość zazwyczaj zwiększa się. Na bazie znamienia dysplastycznego
może dojść do rozwoju czerniaka. Wskazana jest obserwacja poszerzona o badanie dermatoskopowe
lub wideodermatoskopowe. Ważne są fotoprotekcja i samokontrola. W przypadku podejrzenia przemiany
złośliwej konieczne jest wycięcie diagnostyczne znamienia.